Пери-Ханум
Ешемиш йиъий са мукъа1 джуда выдж хьур хад, джуула гьакьаллы вышне адиш хьур ад Т1елеби рухьуд эдеми. Сиене му1къ джус икьрар ваъас чалыш йиъий. Йыгъырмыкла са йыгъа гьеми Т1елебие сыт1а даъара сиене му1къа1 ад илсанар, ягъмиш дыъыр рухьура: «Гьай джамаха1т, ве сиене гьакьалсызар диъинехъун гади ки, за вес са месэле выси. Гьеми мириеде хад гьатхыд къайидид лиъ, къыдыкь эгъет1ир хъадже гьаъ. Ва1с вылц1ара хьибыд йыгъ, эгер хъадже джыъыхьвна, за вы1хьды къыдыкь хъаджес.
Мукъу1д эгьлиер хьидид къирхыда ягъмиш дуруъура, яса абыр ка сыдыркьа1ре. Гьеми вахтинди хьидыхда руръура Пери-Ханум хьур дур гъад са дуьнйа гюзель мешебегед рыш. Илсанашды пашмалвалды гьувгуйне, миние хулкара: «Шиви гьыъыд, шиви йишид, гьис ве гьемисе пашмал диъи?».
Джуьхьды дердибыр гьаъара эгьлийше гьеми рышес, валлагь, рухьура, ха1рамый Т1елебиес са багьана выгара а илсанашы йыгъ гыргасды, ва гьемисед месэле выр а. Име, рухьура рышере, са фикир ки мываъ, гьанийды дарман за ваъас. Дырых гьанийде йихьа1ъ: «Гьила и гьагуд джубгудид лиъ хъалджере, къуй джу су1хде къае гьудгуй, хьели ве къыдыкь хъаджаъ».
Т1елеб гухъугас джишир игъирхьур руъура къайидид къирхыда. «Гьилаъ эгъет1ид къыдыкъ, гьай тембелер?» Илсанаше рухьура: «Гьай Т1елеби, ра1хим ваъ, гьал и сюхьде къае джубгур лиъ, къыдыкь хъалджед? Вас эккене хайиш гьаъара, ва гьубга, хьели е эгъет1ес гьадид къыдыкь».
Гийкьыри Т1елеби джуу либт1ид, хъа1хъджа1ч1ур а: «Быссагьа1т йихьаъ, гьал иди ва1 кьуле эдид». Гьеч инамиш диш ми эдеми, лалбыр, а1ъбыр гьаъара а, гьал и гьа ч1ел ва1де гьухьуд. Эхир меджбыр дыъыри гьухьунис. «Валлагь, мешебегед рыш риъи Пери-Ханум», — рухьура мибыше.
Амыр вылц1ара Т1елебе: «Гьеми ха1лет хьибыд ны1хьре джуду бегеде хана хъидикьа. Дырых Пери-Ханумда йихьа1ъ, гьеми хьибды ны1хьры1дид къыдыкъ эгъет1ир, гьатур, рихьий зас къабачий».
Пери-Ханума хулкара; «Гьа1зизды инсанар, гьеми ны1хьребыр шыв гьаъасдыбыр и, гьидис йит1кьыр абыр йиъи?»
Илсанашис ры1хъ йишир Пери-Ханумала, джва1р белидик гедис хьур, минийис мисед исмарыш хана йидкьыныхьван. Са сыныйыхда гадкъыр гьухьус джишир адылгара. Эхир рухьура: «Валлагь, Т1елебе сидигыбыр диъи, гьеми хьибды къыдкьыкла ва джус гьат1ур, къитхьур къабачий рихьа1ъ хьур» .
Пери-Ханума эккед са яхъ гьаъара: «Яхши, — рухьура, — сихьа1ъ гьеми ны1хьребыр изды вихье, хьели, миннет виъи, изды хала са г1ал хыъывад лиъин».
Гьемибише хьыв улема, лешур Пери-Ханума кьухьды кушаг, ари аъара нац1урды шумбыр, эла г1ал гъигъене йит1е гьаъара. Хьели гьемибишде хъывылц1ара: «Магь, — рухьура, — гьемиди йипакад мульху1д халбыр а, Т1елебиеде йихьа1ъ, мимыкла быт1рад гъигъды ухур гьыъый хьур. Къабачий гьат1ур, къитхьур сихьир а, амма рихьисды ухур адиш». Ма гьеми рышере Т1елеби ливирт1ере, ахмакъ ка гелгара Т1елеби.
Йыгъырмыкла са йыгъа Пери-Ханум руръура джуду дидыхьван дама. Диде рышеде рухьура: «Гьабут1 гьеми рыкъы1де гид ма1хв»,- выдж руъура са гъы1р, гъу1д йывхы1с. Гьеми арыди йургъа йиванды гъана джуду нукерер ки хъуна руъура Т1елеби. Гакъыд, са уфтанды рышере рыкъы1д къирхыда ма1хва1лды хук варат1ура а.
Т1елебие биъир йиван лувза ваъара, хулкара: «Вы выши?» «Зы мешебегед рыш Пери-Ханум риъи», — дживаб хъывылц1ара рышере.
Эхир ки вы заа ха1сил руръуд риъий хьи, хьур шад руъура Т1елеби. Т1елебире рухьура: «Гурка, гурка, вы гьадухъунды гьакьаллы риъинехъун, йихьа1ъ, шума балта сыхы1рди хукас, шумуд къуц1 юкьсура лийчерди?»
«Зы са касиб рыш риъи, са кенчи джац1ын ки минкин виъи», — рухьура Пери-Ханума. — Вы вада хьур хад, адлы-санлы йиъи му1къ мут1у1гъ ваъад, вала гьакьаллы адиш хьур хад йиъи гьеми валаетди. Гьамыъ ва йихьа1ъ, вы хала гъаъ а1гъа1ч1уйне, шумуд гъил лихьирди йывандире, шума выды гъара бадид чарх ругъурди?»
Джинешде йишир, Т1елебире джуду нукереде рухьура: «Йивига, гьагада, кьел кидишды ихтилатбыр гьаъара сумарурукь, гьавае вахт ливере сыкьы1р а».
Гьадыла хъуъ Т1елеби гьеми мукъа1 зы-зы хьур гыхъы1йгъы1рдиш.
Пери-Ханумала ул ана гыйгъа1ре ай, яхъ лагъус хьур, гич1инире».
«РН»
