Ихьды ветеранаклады статья

Алиев Гасрет Алиевич гьухуд йиъи гьагъзырна гьуч1удвешне къанна кьва1дхьусды сыда замха1ткешешды хизынди. Гьа йиъи Маха1шура. Высший образование гьанийхда адиший. Да1гьви кувч1усма гьание гвалах ваъара ай колхоза.
Гьагъзырна гьуч1удвешне йогъц1урна ква1дхьусды сыда гьанийхда сес выъыри Красный армиеди. Гьа сыда мадана гьа йыхьыри да1гьвиед фронтад йы1кьды худа. Гасрет Алиев йиъий разведчик.
Къанна рыхьы1дхьусды сентябрес гьагъзырна гьуч1удвешне йогъц1урна хьибыдхьусды сыда, джуды развед-группадик кине, ц1угьуч1ды инсындиклады Шнаковскиед командованиедихьван гьабыр кыгьы1йтхы1р ай Днепр нац1урукла хьуъ, дыхьыр ай Сошиновский му1къа1. Са вышедне, са йыгъад арыди гьабишды отрядара гьуджум ваъара ад душманар бербад дыъыри. Хыле туфанг хайме-хадишийме, хьур, гаджакъыр, хьури лирхьуд душманас аман джывыр, батмиш дыъыри фашистер ихьды джанде гиджич1ед йик1 ад Йигит Гасрете. Верховный Совет СССР-ед Президиумад указахьван сахьусды ноябрес гьагъзырна гьуч1удвешне йогъц1урна хьибыдхьусды сыда Алиев Гасрет Алиевичис выр ай звание Советский Союзад Йигит вручениедыхьван орденед Ленинды. Днепрад къирхы гьание гьыъыр ай плацдарма. Гиджич1ед йик1 ад Йигит-красноармеец Алиев Гасрет Алиевичис выри орден Ленинед не медаль «Кьизилед ха1дий».
Гьагъзырна гьуч1удвешне йогъц1урна йукьудхьусды сыда Гасрет Алиева лаат1ва гьыъыри курсбыр к1аъды лейтенанташды. Гьадыла хъуъ лейтенант Алиев анийиъий запаса. Ешемиш йиъий гьа Махачкала шегьерди.
Алиев Гасрет Алиевич йикьири къанна мыйедхьусды февралес гьагъзырна гьуч1удвешне мыйц1ырна сахьусды сыда. Гасрет Алиев кьихьир анийиъи Махачкалди. Советский Союзад Йигитед дур выр анийиъий пионерский лагерес Къасымкентди ад мехьтебед, Сулейман Стальский райондид.

Магомедова Хадиджа Ризвановна, Мыха1д 1-хьусды мехьтеб

 

Зы Йигит кьаlcды бабад хьибды архыдид хыдыл йиъи

Даlгьви лапlтlуд 80 сен хъишир а. 1941-1945 сыдырма вишид даlгьвиди ихьды Мыхаlаl ки баладбише иштрак гьыъыр ай, баладбише джуьхьды гьуlмир выр ихьды Ватан бадана, е гъийгъа азадна, шадана яшайиш дишин бадана.
Гьа даlгьви кувч1уйне, изды кьаlсды Муса-баба армиди ай, гьада, халаки хъиджиркьыр, фронта йыхьыр. Сиене даlгьви лапlтlуйнеки изды Махмудов Муса бабара гене иштрак гьыъыри япунашихьван выгыд даlгьвидики. Хьели 1945-хьусды сыдыд ахирес хъиркьыр хала. Хъиркьыр гьа йигит кал майорад пагонбыр гъана — гьа текды са эскер йиъий гьасад эккед офицерешды хайlдий гъана хъиркьыд Мыхаlбишды районди. Гьанийды гастум хъиркьыйне орденмыра, медальмыра ва дур ад знакмыра ацlыр ай. Зас гьамыд дурубыр сыхыlр ихтилат хуlляхаl гьагъас йыгардиш, гьамыд ихтилат ихьды газета лийир а.
Даlгьвияла хъуъ гьание балад джигима кьухьвалды ва мадды гвалахбыр гьыъыр ай — гьамыкла ки газета сиене лийир а.
Зас гъийгъа ихтилат гьаъас йыгара изды баба Муса Мусаевич шууду, сахьусды кьул, эдемивалды ад инсан йиъийди. Изды баба джацlад вышга адиший районди, сиъинбише гьанийды хуlрмет хывыркьарай, гьнийыхда хьдапцурай, чалыш дуруъурай гьание вылцlад угутмыхьван, тербиедид ихтилатмыхьван ва гьанийды чlиле ана аъ-гъаъ дыкьас, гьанийик кидикарана ешемиш дикис. Гьасад йыхды тербиебыр выр бабара джуды хынимешис ки ва хыдылашис ки — гъийгъа хыдылашды хыдылар ки, е ки чалыш диъи гьанийды дарсмыхьван ешемиш дикис.
Изды кьаlcды баба сиене гьуlмирдид джетинвалдыбыр гьагуд инсан йиъий, гьанийис хабар виъий сиенемыкла — ихьды таарихекла, гьадат-нубатмыкла, инсанашды джетинды вахтинмыд агьвалатмыкла. Гьанийис бала хъыдгарай заlхметкеш инсанар — хаlбаlхъаlнер, дояркыер, езелбыр гьаъабыр, шаирер, устарар ва мадды сиене джуду гвалах вацlабыр. Гьадыла изды кьаlсды диде мыхаlбишис джуула хъуъ сатыр а джу кихьид «Са къадам гимадана»-хьур китаб, гьа кьыле гьыъыйне, ваl гедкьаси, шууна гьанийис джуду валает, джуду кlаъды ватан, гвалах ваъад, гьакьалдид инсанар хъыдгарайди.
Даlгьвиди ки, бабад хуlрмет хывыркъарай эскереше, гьнийыхда хъадапцурай, гьухьуд гьаъарай. Йисхьурди гьаса гьание шумур недже дыкьыркьасды джигидикла гехъедир — гьацlарай солдаташис, джуьхьды командир джваlр бадана йиъид командирне, сахьусды кьул.
Гьание мысга рухьуд йиъий — инсан мысга инсанна аргыр йыгад йиъи, хьур. Меселла. Сада даlгьвиди мисед гвалах вишир, бабара джуду хынимешис гьыъыд ихтилатахьван. Бабад эскереше хакьыр ай са немец. Гьад сихъигыр йыгад йиъий гьади мадана хырыда гид штаба. Ама бой адыла, секкинийис гьа хъыгас йыгара адиший. Бабара гьа гвалах тапширмиш ваъара джуды джигьил солдатас, гьадыхьван сытlа миди ад йикь-шиванакла хырыда гьаъас, хьур, джигьил. Тинийда ки ваъ, хьур, гьухьус джишир, гьаархыlр немец хахъына штаба. Амма дама ледкьыйне ка, миние кьвабахьван рыхыlре ми немец, ярахад ун йикис гичlинире изды Муса-бабас. Хьели выдж, мадда, бабас гьаджагусна, хъугъуlре. Бой бегьем вишида баба уу либхьура ми йыхыlр йикьир ад немца. Гьа гвалах гьанийда багъыш ваъас джишир джигьил эскерис, лазимдишды гвалах выъыр, хьур, сихъигыр гьа мадды частяа. Бабада хуткуйне, йидид бадана виъиди джигьилед нагьакьвалды — бес гьание джушман дишме йикье гьыъыд хьуйне, бабара гьухьур: «Инсан даlгьвиди ки инсанна аргыр йыгара».
Гъийгъа зы эккене шад йиъи захда гьасад кьаlcды баба ай, хьур.

Махмудов Мухаммад Тимурович, Мыха1д 1-хьусды мехьтеб

 

Давудай Ибрагимов — МыхаIдид йигит дух

Ихьды, хырыда, банымыд йыкьа1а ад Мыха1д райондид накьвуды яратмиш дыъыр а Аллахара дур-ун ад Йигит духре. Ха1р са заманадыхда джуды Йигитер а. Мисагьа1тдики мыха1бишды гадийше гьакъийкъат йигитва1лихьван иштрак гьаъара а специальный военный операцияди.
Мидыла 80 сен улихьде гинеки, ихьды джигьилер хьури к1еэ гинидиъий, тикетке даъара ихьды кьухьды Ватандид на1кьвуды йидкьыд душманар.
Гьа йигитешды дурубыр на ва гьабишды йигитва1лид гьунарбыр ха1ммыше тарихе адгаси.
Гъийгъа ми ихтилат гьаъас йигара зас Мыха1дид Йигит-дух, Великий Отечественный да1гьвидид иштракчи Ибрагимов Давудай Ибрагимовичикла.
Да1гьви кувч1уд сур сыдыла, 1942-хьусды сыдыд январес Давудый 1054 стрелковый полкак 301-хьусды стрелковый девизиедик кине хьури передовоя гини йиъий. Джуды хылихьде гид ротадид кьуле гине, старший лейтенант Давудые иштрак гьыъыри душман Моздока, Донецкада ва Запорожьеда гъаъ у1тмиш хъаъад вахтинды.
Кубань-нац1урыкла хьуъ кыгъыйтхы1сды месъэле вишийне, Давудай Ибрагимович джуды ротадид кьуле гине сиенебишила улихьде хъихъийкьыри, плацдарм хылихьде гьаъас. Нац1урды ти суруу гид станица Красноармейскаяди аъ диъиди гьание къирмиш дыъыри 15-дыхъунды немцер, амма выдж ки лап мыкьлана яраллы йишири.
Гьадыла хъуъ маа да1гьвие иштрак хъаъас йишир диш ихьды Йигитеда.
Давудай Ибрагимовыхда ани йиъи орден «Красная звезда», орден «Отечественная война 2 степени» ва мадды наградабыр.

Гасантаев Мухаммад Раджабович, Мыха1д 1-хьусды мехьтеб

 

Зы эккене шад риъи, захда йигит Дедий йишири, хьур

22 июнес 1941 сыда йа1ква1с сагьа1т йукьдис фашистешды Германия да1гьви хана ийбкьыри ихьды кьухьды ватанды. Гьадыла хъуъ кувч1ури да1гьви. Гьади дыркьыри шумуд иди миллион инсан, амани баладбыр гихъийтхьури.
Изды кьа1сды дедие ки гьа да1гьвиди йукьды сыда иштрак гьыъыр ай. Гьанийды дур йиъий Ибрагимов Эсеф Ибрагимович, гьухуд йиъи гьа 1919 сыда Мыха1.
Гьанийды дид Ибрим–баба йиъий Мыха1дид галды мездикед имам, репрессиебыр ад сыдырма гьа кулак гьыъыр гьархы1д йиъий. Дид адишне етимне экке йишид йиъи изды Эсеф-дедий.
Да1гьви кувч1уне, гьанийды йиъий 22 сен, гьади мадана гьа йыгыри эскерва1ле. Кьвунды гьа1фтидид арыди гьанийис ха1р гьыъыри ярах ишлемиш ваъасдыкал. Гьадаа мадана хьуъ да1гьвиед фронта артиллериядид къушумма сигыри. Да1гьвие йыхьыд йыгъала хъуъ, гьухьус йикиси, Эсеф-дид залымды да1гьвиед ари йы1кьды худа ай. 1943-хьусды сыда гьа йишири яраллы, гюлле кивкьыри хьесымак. Яра бала писды деринды йиъий.
Дедийис джус-джукла хабар мабдиший, выдж-джу хъиркьыр, улабыр ачых хъыъыд, выдж госпитале а. Госпитале кут1ур марай кьвунды гьа1фтиды, яра хъишир-хъиджишир ма хьуъ передовоя хъыхьыри. Ква1дхьусды яраллы йишид выхтинды, гьанийды т1илиед сур кийтхьури. Гьада гене госпитале йишири, хьеликана маа да1гьвие хъыхьыри. Ква1дхьусды Украинадид фронтад состава ари кине, Эсеф-дид дуьз Берлинди лийкьыри. Гьанийис гьади ад вахтинды выри награда — медаль «За отвагу».
Да1гьви лапт1уда хъуъ дедий хъиркьыри Мыха1, джуды хала. Эсеф-дидис не Майрам-нинис дишили 12 хыных, 6 гьабишикла адгырдиш, к1аъна мадана гьабыр ядалбыр йишир дыркьыри. Мадам хынымер гьабише кьухьа дыъыр, гьабишис выри йыхды тербие. Сиенебишде выри кьылебыр гьаъас, джуьхьды халалды хьыв къазамиш гьыъын бадана.
Эсеф-дедие джу гвалах ваъара ай монтерна Рутульский районный узел связиди. Джуды хизындире джуьхьды Йгит дидис бала икьрар гьаъарай.
17 августас 1996 сыда Эсеф-дид кичмиш йишири.
За ки изды Йигит дедийис икьрар гьаъара, ва гьанийды йигитва1лид ихтилат за изды хынимешис, хыдылашис гьаъаси. Ва гьанийды шикил увуху1си, гьабишис ки Ватан увуху1д дедий гьац1ын бадана.

Фатима ИБРАГИМОВА, Мыха1д 2-хьусды мехьтеб

 

Изды Йигит дедий

Мистед сыда, 9-хьусды майес, тамам йикиси 80 сен ихьды ху1киймет гьаалиб вишид залымды душманашы, вака-билаа, хьур, йидкьыр гьуджум выъыд ихьды кьухьды Ватанды уу.
22-хьусды июнес 1941-хьусды сыда кувч1ури да1гьви. Гьа да1гьвиди иштрак гьыъыри сиене СССР-ед миллитмыра ва гьабишихьван сыт1а дагъыстанабишеки.
Са ихьды Мыха1д райондаа да1гьвие дыхьыри 3-гьагъзырала артухды инсанар.
Гьа да1гьвие иштрак гьыъыри изды дедийды диде ки — Алиев Исрафил Алиевиче. Гьа йиъи Йиреклады. Гьухуд сен 1909-хьусды йиъи. Гьа вахтинды джуды хизындихьван Исрафил-дедий ешемиш руъура ай Тезекентди, гьади гьание ваъара ай колхозад седривалды. Маддыбишик кине руъус, хьуйне, дедий хъургъа хъыъыри, колхозад гвалах кьуле выгыргасды инсан йигара, хьур. Амма 1943-хьусды сыда давам хъыджыъыр, лаъ лузур гьаархы1ри Исрафил-баба да1гьвие. Курскади ани йиъи, хьур, гьац1ара ай джуды хизындис, ама са арыдыла кал сугур а, хьур, хабар хъибкьыри Фат1имат нинды дуруу. Гьа вахтинды Курскади лап писды да1гьви ад вахт виъий. Джубраана, архивбыр лаъ гет1ийне, гьац1ара йишири — Исрафил-баба Курскади йикьири, хьур. Гьанийды шикилбыр мадиш, амма гьанийды Йигитва1лид гьунарбыр мысна ки йик1ила утха гьыъыр йигардиш.

Исрафилов Ибрагим Исрафилович, Мыха1д 1-хьусды мехьтеб

 

Гаджиалиев Гаджиали Вердиевич

Гаджиалиев Гаджиали Вердиевич йиъий да1гьвиед ветеран. Гьа гьухуд йиъи Мыха1 му1къа1 19-хьусды июнес 1924-хьусды сыда.
1943-хьусды сыда гьание лабт1ури Военно-пехотный университет. Гьадыла хъуъ 19-хьусды сетябрес выдж джуды йик1яа лувзур йыхьыд йиъи да1гьвиди.
Гаджиалиев Гаджиалире иштрак гьыъыри Кенигсберг азад ваъад вахтиндид да1гьвиди. Гьадис гюре гьанийис выр ай орден.
Гьагъзырна йогъц1урна хьудхьусды сыда гьанийис выр ай орден «Ирды Ха1дий».
Кичмиш йишир ветеран Гаджиали Гаджиалиев 15-хьусды мартас кьва1дгьагъзырна мыедхьусды сыда.

Ибрагимова Милана Алиевна, Мыха1д 2-хьусды мехьтеб

 

 

 

 

 

 

Султанды дух – Шахбан

Да1гьвиед сес убра маба, рухьурай ихьды кьа1сды-кьухьды, залымды да1гьви гьувгур, хъидкьыд йигитеше…Гъийгъа зас ихтилат гьаъас йыгара ихьды гыгыйикла, йигит Шахбан бабакла
Султанов Шахбан Султанович гьухури гьуч1удхьусды майед йыгъа 1924-хьусды сыда Султанов Султанды хизынди Мыха1 му1къа1 Мыха1д районди.
Да1гьви кувч1уйне, гьа йыхьыри джуды гьашкьдихьван армиди.
1943-хьусды сыда гьа йыхьыри да1гьвие сахьусды Беларусиедид фронта. Да1гьвиед ахирес гьа лийкьыр ай дюз Берлиндыйыкьама. Хьели гьадыла хъуъки гьа марай Дальний Востокди ихьды ватандид саргъа1тбыр, японашды бегеде хад, уху1ре дюз 1946-хьусды сыдыд ахирайыкьама.
Да1гьвие иштрак гьаъади, гьа шумаиди яраллыки йишир ай.
Йигит эскерис Шахбан Султановыс выр ай лейтенантад звание ва гьанийис гьагва гьыъыд гьунармыд бадана выр ай наградабыр: медаль «За отвагу», медаль «За взятие Кенигсберга», медаль «За победу над Германией в ВОВ 1941-1945гг.»
Ватанды хъиркьыдыла хъуъ Шахбан Султанова Мыха1 му1къа1 балад ху1кийметед гвалахбыр гьыъыри. Гьание Мыха1д Сахьусды мехьтебе таарихед дарсбыр вырц1ад магьа1лимвалды выъыри.
1983-хьусды сыда 17-хьусды сентябрес Шахбан-гыгый кичмиш йишири.
Гьанийды йигитвалды мысга, гьу1мирдихьван ихьды ик1е ана викиси.

Кафланова Дженнет, Мыха1д 2-хьусды мехьтеб