ГУЬЗЕЛ
Былахада виъид рыкъаI,
Улабада нагъв хад гуьзел,
ШадваIлис ер джившид йикIе,
Хайлин дердибыр ад гуьзел.Хайир-хабар йибкьырдишме,
Хабарсыз рак етирдишме,
ЙикIид хиял хъидкьырдишме,
Улабыр рыкъыI гъад гуьзел.

Сахыр ана хьед былахад,
КIыбди, ришбишде парчбыр хад,
ВаIгъыIр ана йикIид мырад,
ГIал гьеч ачых джаъад гуьзел.

Ачых джишир гьуIмурдид цуьк,
ЕсирваIле выри ва йикI,
Лалгас джишир нинды уьлик,
Джанде хаIсрат мадад гуьзел.

Дегьзамандид гьаIдатмыд хар,
ЙыхыIр вишири ядлад бар,
Джамесеб йикIис йишид дар,
ХъаIшды кьамчIелийбыр гъад гуьзел.

ЧУЛМА ИРХЬУР А
Сывымыд джийран, сывыма ад риъий,
Йис йиркьыр ваеван чулма ирхьури,
Дамах хад са дуьнйа гуьзел ад риъий,
Йис джура ришир, вы чулма ирхьури.

Сыние кывыри хаджалатдид гаIш,
Сыние рыъыри, рыгара, тараш,
Гьиджрандид риге ришири вы яваш,
Инсафсызашды хылыма ирхьури.

Вахда рухьуд дишийме мукъуIд дамах,
Ришид дишийме вы маджлисмыд чирах,
Выды хылыхьван, экке выъыд папах1,
Эхир выды улабырма ипхьури.

Дамыйк цIай китхьури цIумхаIр бадана,
Дуьнйа дар вишири са бар бадана,
Джамесеб духарды хабар бадана,
Гиджрандире етир чулма ирхьури.
1 Папах (лезг.)-бармак.

МИЗИД ДУСТ
Шадды йыгъа зайкла кьатI йиширдиш вы,
Яхда са йикI ай, са джигер, беден, дуст,
Изды бейхиялваIлик каIчIурдиш вы,
ЙикIиы хъыга, белке йикIиы хъуIгъуIд, дуст.

Са йыгъырма е кьваIрси са хала ай,
Изды умуд, ихтибар са вада хай,
Вы мысга изды сухьрудид кьулы гъай,
Изды таIгьриф гьаъарай ва, мизид дуст.

Вахт гьаапхыIри, мыкьды хьедбыр гьаатхыIри,
КьыIд йидкьыр, джагварды бычIбыр лугъури,
Зас дарды йыгъа вы ит-бат йишири,
Белке вы маа изды ригы хъуIгъуIд, дуст.

ЙИС ЙИШИРИ
Сухьде йыгара ад, йикIид мырад кал,
Гьамыъ вас зы агъыра йис йишири,
ЙикIе ара ухуIд гьухуд велед кал
Йишир ки, гьамыъ пашмал йис ришири.

Джан высна дишийме бес изды рыкъаI,
Сада йицIыд кьин вырдишийме рыкъаI,
ХаIйиф, гьад вахт гьаапхыIри, гьамыъ сыкьаI,
ШадваIликла ес гьиджран йис йишири.

«Вы изды дердимыд дарман» — гьухьуд кас,
«Выды рыкъаI сихьиси джан» — гьухьуд кас,
«Гьумур ки викихь вас кьурбан»-гьухьуд кас,
Себеб адишне душман йис йишири.

За шывхьуси, адиш вахда са вафа,
Выды рыкъаI диъид духъун за джафа,
ЙикIе ара елли мабдишды сафа1,
Джамесеб мисе дакIан2 йис йишири.
1 Сафа (туьрк.)-йыхды, дуьзды.
2 ДакIан (лезг.)-джыгад, кIваIчIды.

РАГЪАДБИШЫХДА
Рагъадбишис джуу йибкьыд хаIл,
Гьуджувгун зурбад кар йиъи,
Йыгъ-выш гьад гьерекьиекла,
Далгын зурбад кар йиъиме.

Зарплата вишир кьыла,
Ришветбыр руъура хылаа,
ХаIр йаIкваIс кьул пахмиле а,
Рагъын зурбад кар йиъиме.

«КьваIд веш грам аъ дуьзене,
КумпI ачых ваъ дуьзене!»-
Йыгъа сада милицие,
Йыгын зурбад кар йиъиме.

Дунгъуз кал палчикьейк кине,
Хъирхьас джишир джиле гине,
Выдж гьухур ад нин ки кине,
Ретин зурбад кар йиъиме.

Элдире ваъара туьгьмет,
Рад гьаъ, гьад, чIирид хасиет,
Хыджывкьыр изды несигьаIт,
Гьалгын зурбад кар йиъиме.

ХИНИМЕР
Хинимер бычIбыр диъи,
Багъдид емишбыр диъи,
Сафды йикIид мырадбыр,
Улабад йаIквбыр диъи.

Хинимешды уюнбыр,
Ширин йиъи гьаIмалбыр,
ВаI кьула гыргасды и,
Ихьды йикIид хиялбыр.

Хинимер диъи хуш зас,
Гьеч кIваIчIе гьабыр диш зас,
Женжелды хасиетбыр,
Йыхана таныш и зас.

Мехьтебе дуруъура,
Колхозас ки дацIара,
Деринды гьакьал викихь,
Гьасад ваI ес хъыдгара.

Тембелешдаа гъара диш,
БычIбыр кал нур гъана диш,
Кьыле ки ваъ, гвалах ки,
Быгаадыы йикI гъана диш.

ЭЛДИК КИНЕ ДИШИЙНЕ
Ламыс кид дишихь хьыдылды,выгIылды,
Са кьаIрыман йишин лап йыхды кар и,
Гап, мысна, вичIид диший са хылыда,
Элдихьван кине ругъун йыхды кар и.

Илсындид йикIе герек йикихь инсаф,
Мизы идды, хыл ачыхды, фикир саф,
Багьа виъи «туп» кидишне гьухьуд гаф,
Хьиды ирхьур, хьед рагъын йыхды кар и.

Майдана выгад виъи зиреквалды,
Намердес сипхьур адиш гъалибвалды,
Зас гьацIад, багьад кар диш гуьрчеквалды,
Гьакьалдид хыл хакьын йыхды кар йиъи.

ГьуIмирди рыш ки, дух ки герек диъи,
Гьабыр геледжекдис кыл-куьмег виъи,
Несдыбишды мисала герчек виъи:
«Халкьдис йидзан выъын йыхды кар йиъи.»

Мысга ва вы гьагва гьыъын герек диш,
Вас вы лап зурбана гьагун герек диш,
Кьул лаъ хывкьыр «зы-зы» гьухьун герек диш,
Элдире лаъ хакьын йыхды кар йиъи.

Дама гьеч тек руъуд диш ялгъызыйбыр,
Текене деъэд диш кеф-кефиетбыр,
Джамесебыс джуды сиъин девлетбыр,
Колхозайк кине гьагун йыхды кар и.

РАЧДЫ ГАФ ХЬВАЛАС ВИШИЙНЕ
БаIгьзибыр пехил дикиси,
Исды хыла саз гьувгуйне,
Гьухьуд гаф къизил викиси,
ЙикIе ялав саз вишиийне.

Былах дерйагьайк кувчIуси,
Танга савдыдик кувчIуси,
КьаIсды рыш выгIлис руръуси,
Къунши вас гьамбаз йишийне.

Фикир вара-зара1 виъи,
Эхир йуьзи къара2 виъи,
Дид не дух ки джура диъи,
Сусый даIгьвибаз ришийне.

Нагъумыд былах викиси,
Душманад дамах викиси,
Дид не нин алчах дикиси,
Веледдикла заз йишийне.

Дарды йыгъа вы гьагусдиш,
Раквалахда лирхьв выкьасдиш,
Выды риге дуст хъикьасдиш,
Хьыдынийде наз вишийне.

Джамесеб туьнт руъура а,
Сабыр гьыIлимдид кьула а,
Кьулы бела вуруъура,
Рачды гаф хьвалас вишийне.
1 Вара-зара (лезг.) — валхуд.
2 Йуьзи къара (туьрк.) — хьесым лыIхды.79

ХАЛКЬ ХЪУДИШДЫ
ГЬАШЫКЬАХДА
Йыхды, писды ун убрумыс ишисмаа,
Ери-бине гуьзет выъын йыха и,
ПисваIлис ва фикир, наят гьаъасмаа,
Вада лювгъуIд йыхды выъын йыха и.

Рухьура: «Кьул хаIле хывкьыд делид и!»
Темизды йикI къизилехьван гьацуд и,
МыIхьчеб герек диш-гъилабыр чIирид и,
Гьасад гъилабыр хъуъ хакьын йыха и.

Сада люъуд хьыв джандис бес йикисдиш,
Тембелешды бегикде мес викисдиш,
Халкь хъудишды гьашыкьад сес валгасдиш,
Джандид кьуват джанга гьупхьун йыха и.

Са маджлисди идды суьгьбет ваъара,
КIыъды-кьухьды, джухьур, хуIрмет ваъара,
Писнийды хьесыма туьгьмет ваъара,
Джамесебды чугур валгын йыха и.

БАХТЫВАР
«Джан», — рухьуд хьур, джанде аман амабдиш,
Ирды эчбыр данымы гъад бахтывар!
Мисед дамах маа гьалдана хамабдиш,
ГъыIр гуувгъуIймар гъилаба гъад бахтывар!

Выды тIылбыр багъди ад билбилед и,
Вайклаа рыхыIд ил, йидж, къизилгуьлед и,
Йукьуд гымышед, йукьуд къизилед и,
МыIед мыгьыр хылаба гъад бахтывар!

УхьтанваIлис садахьвбыр гъад саз калды,
Рирхьад геде майдана гъад къваз калды,
ХаIлды йыкьаI цIыхьыра ад ваз калды,
ЛыIхды къашбыр улаба гъад бахтывар.

Хьедбыр халкь гьыъыри былах бадана,
Зы первани йиъи чирагъ бадана,
Ришбишды арыди дамах бадана,
КъыIбды гьаIний тIылаба гъад бахтывар!

Йыгъ-выш меджлум йишир вахда гъургъара,
Дерде ирхьур йыгъ-йыгъала суркъара,
За гьалгыйне вы лархьур ругъургъара,
Джийран вишир банымы гъад бахтывар.

За «Яр» гьухьур, вайкла лыIхды гIар вишир,
Вы бадана дуьнйа видж зас дар вишир,
ГьуIмирдыхьван къургъушинед бар вишир,
Джамесебды гъуIнимы гъад бахтывар.

Х Ь И Б Ы Д Б Ы Ч I
Зы гакъыйне, са майдана лидкьыр ай,
Ирды бычI, къыIбды бычI, са ки лала бычI,
Са гьагуйне са йикIиыла урхарай,
Ирды бычI, къыIбды бычI, са ки лала бычI!

Джагварды бычI ки гъай, кьыIрчIид бычI ки гъай,
Сиъинбыр ки са-сындыхьван гьалгарай,
Амма ми хьибыд бычI кийтхьур гьагварай,
Ирды бычI, къыIбды бычI, са ки лала бычI!

Ирды бычI бычIимыйкла артухды и,
КъыIбды бычI этирес лап лейихды и,
Язухъ лала бычIид йикI цIам лыIхды и,
Ирды бычI, къыIбды бычI, са ки лала бычI!

Хьибыдси бычI хала сихьис йыгаIдий,
Аманат кал джибе ихьис йыгаIдий,
Ярад хьесымада хихьис йыгаIдий,
Ирды бычI, къыIбды бычI,са ки лала бычI!

ХаIля лейсан лугъур,сидкьыр йыгаIдий,
ВаI гьаммише йикIиы йидкьыр йыгаIдий,
Джамесебды сыры лидкьыр йыгаIдий,
Ирды бычI, къыIбды бычI, са ки лала бычI!

У Р У Х У I М А
Хылы хаIрды михьид шарак,
ХъаIл люмувуIгъ, захда гаракъ,
Махмырад пIалтIум нубараг,
УрухуIма, урухуIма!

МаIдды хуIрид гушаг калды,
ЙичIды тIехьид лашаг калды,
Лизды гилды машдаг калды,
УрухуIма, урухуIма!

Тепидик кид гыбыл калды,
ГъыIлдид йыгъад хъыбыл калды,
Гванад выгьрыд джыбыр калды,
УрухуIма, урухуIма!

Хала, мукъаI, элди дур ад,
ЙицIды тIилийаа уу нур гъад,
Джан гвадырды улабыр ад,
УрухуIма, урухуIма.

Гьис ваъара ва зас дамах,
Шууна виъи вы гъад йейлах,
Гьили, хъивикьасды къаймах?
УрухуIма, урухуIма!

Зы бахтсыз и, гьай бахтывар,
Дердеклаа вас адиш хабар,
Джамесебды джан йикI гъад яр,
УрухуIма, урухуIма!

Шафи АМСАРИ