ХЬАДИД ЙЫГЪ
Хьадид йыгъа дере увцIур,
Серинды аяз йидкьыр а,
Ва рухьура, хьыIли ацIыр,
Беневшемыд бар йибкьыр а.

Чулбыр ацIыр гьагвара мал,
Джура йишир гапIал-гапIал,
ЦIай рапара гузур а хаIл,
Лейсан1, югъал, хар йидкьыр а.

ХаIлды йыкьаI виригъ хъибкьыр,
Йиз гъад банбыр ликIур сихьир,
БычIе ад багъ ачых йишир,
Билбилед хабар йибкьыр а.

Хьуд кутал хъуна ратIура,
Руг кьулыла лаъ литхьур а,
Сивид чIирахь лаъ лывхара,
Тракторад чархбыр йидкьыр а.

Хьыв йыганийде са дамах
Хад диш, авадан викихь лах,
ЗаIхметкешахда а гвалах,
Тембелес накьбыр йидкьыр а.
1 Лейсан-хаIлеваз гъана гьугъад, сигIыд гьугъал.50

ПЕРИШАН ГЬАГВАРА
БычI гъадишды, укь гъадишды,
ЧIирбыр перишан1 гьагвара,
Йыгъ гьаатхыIр гиме хедир ад,
МыхаIбыр перишан гьадгвара.

Лагъ-лагъ хыджывкьыр гIаIле ад,
Бахтис халды раIхъ джавацIад,
ХъаIшды йыгъа джибырма ад,
Хылабыр перишан гьагвара.

Зар гъад лепебыр гъадишды,
Балугъ хывкьас чил кидишды,
Параходмыд нур гъадишды,
Дерйагьбыр перишан гьагвара.

Вишийне ки джил гуьлишан,
Киитхьур гьагвара са лышан:
Тембел выгIлис рыхьыд рышед,
Улабыр перишан гьагвара.

ЗаIхмет гьуджувгур ад хылид,
Хьед гьаджагъуд, кидишды хьид,
ЙикI гъадишне везид кьирид,
ГытIбыр перишан гьагвара.

Барчиймашды ун адишды,
Зер, дана, йиван гъадишды,
Суьруьбыр хьынайк кидишды,
Сывбыр перишан гьагвара.
1 Перишан ( туьрк.)-пашмалды, гъариибад.

УСДАРАРА СУМАХАЙК
БЫЧI ХЫРХАРА
Пехил йишир, хаIлалды къуншиехьван-
Вы лам йишир, гьад хар йишир герек диш,
Душман йишир, илсанашды арыди,
Гьанийыла фитне выъын герек диш.

Хьед гьаджагъуд, шилды укьбыр суркъара,
Усдарара сумахайк бычI хырхара,
Маджлис лувза выъыр лагъ-лагъ ваъара,
ГIал хаджакьыр, бала гьалгын герек диш.
.
Дуьнйа гьувгун бадана улабыр а,
ЗахIмет сивхьин бадана гъаъ чулбыр а,
Сагъды беден, маIхкемды гъилабыр а,
Гъайриере хьыв-хьед кывын герек диш.

НацIурды улам, фагьам ваъ йыхана,
Дишнекун вы гергаси пашмалана,
Дуст йиъи хьур, умуд мываъ душманаа,
Шурад сир гьанийде сатын герек диш.

Шукур ваъара, шурад йыгъ-наIх гьаъ ва,
МаIдды хиял, маIдды йикIе гыргаъ ва,
Маймынад гьаIмал-уюн а сихьяъ ва,
Элдид гвалах хъаIше выъын герек диш.

ПАЙ ВИКИСДИШ
Джыбыр хъу хьур, чихьар гъа хьур,
Ябыекла дай викис диш,
Халкьдид рыкъаI диъид джахьва,
Халкь мабана зай йикис диш.

ЗахIмитдикла пай адишне,
ЙикIиы кьыIдид мыкь гъадишне,
Усбыр на кыбыр адишне,
Нахудикла цIай йикис диш.

Мыкь сывхыIр гьаIджиз вуруъуд,
Нафт джишийне, лаъ миз джувгъуIд,
Шуьше гъадишне уджуз вуруъуд,
Лампа виргъис тай викис диш.

Бегьер йихид хуй джишийне,
Бахчиди бычIбыр джишийне,
Гвалаха у йикI джишийне,
ЧIирид-чIыкыд пай викис диш.

МИЗЫ СА ИДДЫ ЧIЕЛ ГЪАЙДИН
Вахда гьеч са чIел адиший,
Джамал1 каалды камал айдин,
За вахда джийран гьухьусий,
ХъуIшы къашкъарад хал гъайдин.

БытIравалды виъи девлет,
ХаIр касада хад диш, гьелбет,
Ваъасий вас йикIид суIхбет,
Халбыр бегеде кал хайдин.

Деъэсдиший елли эзер,
Айдин захда келем, газар,
За ки был ваъасий базар,
Къасаб ваъасды мал айдин.

Туьгьметбыр маъ кид-кине кал,
Зас багьа виъи изды чIеал,
За лука гьаъасий са хал,
ЙикIиы писды хиял гъайдин.

ЙикIидана буюр, элиф,
Хыл куудкьур ки диш зас хаIюхь,
Вас лейих и эккед таIгьриф,
Мизы са идды чIел гъайдин.

Выды йиван утмиш викисий,
Хиялбыр битмиш йикисий,
Арцара вердиш йикисий,
Джамесеб аял2 йиъийдин.
1. Джамал (туорк.) — бытlраваlлды
2. Аял (лезг.) — хыных

СА ЙИКIИРЕ РУХЬУРА…
Са йикIире рухьура: МуIкъ кал гьагвасды,
Халбыр, багъбыр, бахчебыр йыгара зас.
Са йикIире рухьура: бычIбыр хырхасды,
ХаIр джуьре рангад кваIлбыр йыгара зас.

Са йикIире рухьура: адгас маъ хатир,
Са йикIире рухьура: гьазыр и вас сыр,
Са йикIире рухьура: сат дуьнйады дур,
Са йикIире ки — гьунар йыгара зас.

Первани кал,- рухьура са йикIире,-
Дуьнйады ругъур хала зы хъуIгъуIре,
Са йикIире ки шиъир кивирхьире:-
Илсан туьнт гьаъад гафбыр йыгара зас.

ГУЬГЬУЬЛДИД КЪУШ
Гагь бычIимыд йыкьаI а вы,
Гуьгьуьл изды, гуьгьуьл изды.
Гагь гьиджрандис1 мукьва2 а вы,
Гуьгьуьлдид къуш, гуьгьуьлдид къуш.

Гагь вы йиз гъад банымы гъа,
Гагь, бычI гъад багъдид йыкьаI а,
Йихьяъ, гьади шыв хабар а,
Гуьгьуьлдид къуш, гуьгьуьлдид къуш.

Гагь тIурфан кал къизмиш виъи,
Гагь сухьра кал дуьзмиш виъи,
Гагь вы ваала пузмиш виъи,
Гуьгьуьлдид къуш, гуьгьуьлдид къуш.

Гагь вы виъи зурбад къуччах,
Гагь викиси, халис, начагъ,
Гагь викиси бычI кал юмшагъ3,
Гуьгьуьлдид къуш, гуьгьуьлдид къуш.

Гагь гьувгаси бычIимыйкла,
Гагь куувгъуIре йизирмыйкла,
Геяъ зы четинваIликла,
Гуьгьуьлдид къуш, гуьгьулдид къуш.
1 гьиджран (туьрк.)-хырыда дишин, разлука.
2 мукьва (лезг.)-бегеде, суруда.
3 юмшагъ (туьрк.)-гъыIдилд60

СА БАIГЬЗИ ДУСТАШИС
Садад хьур шийтIандире рак етийне,
Вы хъыгад мигьман йикиси дусташис,
Джибе танга, кьуле нахвбыр йишийне,
Вы дердед дарман викиси дусташис.

МукъуIд йыкьаI таIгьриф хъуна йикиси,
Паалыван кал, дур-ун ана йикиси,
МыIхьчебаа ки герчек гъана йикиси,
Гьакьаллы илсан йикиси дусташис.

Маджлис кьула вичIесдиш вы кидишне,
Яс хывкьыр дикиси са вы хъудишне,
Хьед рагъасдиш выды амин хадишне,
Эккене масан1 йикиси дусташис.

Гьабишис йыкьаIхда хъуд бан йикиси,
«Ты мужчина» рухьура хан йикиси,
Хьыдынийды дур «риши джан» йикиси,
Халды йыIкь майдан йикиси дусташис.

Белке гьаваа выъыхьуна бахтире,
Шак адиш-куьмег выси вас вахтире,
Лаъ-хьуъ кееръир, кьабыл гьыъыр тахдире,
Чакьал ваъ, аслан викиси дусташис.

Амаа хьыблире гыбыл йидкьыхьуна,
ГъуIля виргъид нур дагул хъишихьуна,
Кесиб йишир, четинваIле ирхьухьуна,
Чума кал дакIан2 йикиси дусташис.

Нес выды сагълыгъ варагъара адбыр,
Хъыгара хьур эккед кьинбыр гьаъадбыр,
ДжваIр бадана вайкла ариф гьаъадбыр,
ЙаIхъ сагъур хаIйван викиси дусташис.

Микьрав йишир лепе гъад дерйагьайкла,
Худ викиси выды джумард хылыйкла,
Са вахтинди кефбыр диъид халыйкла,
Къав гьудкьуд виран йикиси дусташис.

Мибыр гьагуд Джамесеб лап тIуркьаси,
Заманадид дердбыр йикIиы хъикьаси,
«ШубаI, илсындире дуст са харкьад и»,
Гьаса е кьурбан дикиси дусташис.

1 Масан (лезг.)-хъыгад. ДакIан (лезг.)-кIваIчIды, негьды

ЙЫГАРА
БычIе ад хукаа гъад сары билбилес,
Джуды хыли бычIик кийкьыр йыгара,
Буйругъ выс йикисдиш гьадид гуьгьуьлдис,
Шууна га аIкваIле сукьур йыгара.

Сыва йиз лихьид-икрам ваъ арандис,
СигIын ширин йиъи залилды джандис,
Эй илсан, къуллух ваъ нинды Ватандис,
ДжацIанакун, гьад кар гьацIыр йыгара.

Гъилаба, хылаба амабдиш къуват,
БаIле чIутхаIрбыр йидкьыр а къатба-къат,
Улабыр зайиф йишир анакун сат,
ЙикIис вешды сыда лутIур йыгара.

РИШИЙМАР
Пери, ХуIри, ГьаIли лакьаб и йыхды,
Илсындид дур илсан йиъи, ришиймар,
Шуна гьухьуси выгIылды, хьыдылды,
Джавагьир, марджан диъи ваI, ришиймар.

Куьгьнед гичIбыр кихъикардиш йикIимыс,
Улабаады нагъвбыр гьагуйхь бычIимыс,
Кьурбан диъи аIгъаIчIуд гегьендж рыIкъмыс,
ВаIде ха азадды девран, ришиймар.

МаIгьнаа адбыр йиъи йикIид хиялбыр,
Хыле ха мухуIбатдид пиялабыр,
ВаIде экке даъара ха веледбыр,
Авадан ваъ шурад Ватан,ришиймар.

Камалдыхда тIыркьыIд, гуьрчек руъуд диш,
Ламысдыхда бармак, личек вишид диш,
Асланахда хьыдылды, эркек ад диш,
Гьамыхда рухьура «аслан», ришиймар.

Гадакъ сада ваI багъмыд бычIимыхда,
Гадакъ сада йикIе ад йаIквумыхда,
Гадакъ аIкваIле ад шуркумашихда,
ВаI адишды хал виран и, ришиймар.

ВЫ ЯХДА РЫКЬА
Сывымыд джийран, ришбишды султан,
Вафаа ад илсан, дердимыд дарман,
Гаф гьухьуйне, рикис мараъ гьейран,
ЙикIе ад мигьман, вы яхда рыкьа.

БычIы у ашукь вишир ад билбил,
Леш изды гуьгьуьл, маруIгъ вы гъафил1,
Са кар гьацI, изды йикI йиъи сефил2,
Анакун муьмкин, вы яхда рыкьа.

Язухъ на лурзур гамарырыкъ джиле,
ГьацIыйхь дуьнйадис, шыв ади йикIе,
Вите е дуьнйадид кьула-кьуле,
ЙикI маIхкем гьыъыр, вы яхда рыкьа.

ДЖИЙРАН
Рачды къайимы вы лаъ лимирвичI,
Зайиф гъилабад, язухъ и джийран,
Гьезимне гывкъыр, заала гимийичI,
Зы гъыIрчехъан диш, гьашыкь и, джийран.

Лейих виъи вы, гуьзел Ватандис,
Тезед бычIимыд хушды макандис,
Дамах хад, шимал, гьапхыд гарданас,
Кам виъи ярад са ялыхъ, джийран.

МувуIгъ вы гьеч тек, гьатхыд къайима,
ГъыIрчехъан ад вахт виъи сывыма,
Ипхьухьуна вы, сийид уIбырма,
Изды гьиджран1 викиси артух, джийран.

Дуьнйа ширин кар виъи-йикIис хуш,
Джамесебды йикI цIам ки кьаIсе диш,
КьаIсды, — гьухьуны,зы гьеч рази диш,
Вас ми джигьил йикI ачых и, джийран.
1 Гьиджран (туьрк.)-хырыда дишин са сынийда.

ВЫ ИЗДЫ ЙИКIИС МЫКЬА РИЪИ
Изды йикIис мыкьа риъи,
Вы гьаапхыIр ад замана кал,
ЙаIкв ад хал мычIахъа йиъи,
Зас лап са зулматхана кал.

Гуьгьуьлдид къуш хам вишири,
Ювды дерйагьала ливчир,
Зы гьадид джыбра йишири,
Язухъ, дели-дивана кал.

Йа1хъ гьаъара, йик1 зас джывыр,
Багъди ана, бычI зас джывыр,
Джамесеб йис гьурхьа гьыъыр,
Лампыды гъад первани кал.

Шафи АМСАРИ