6-хьусды апрелес Дербентди торжественно ачых гьыъыр «Послание в будущее — 2125»-хьур арт-объект ва йикисды «Кавказский Иерусалим»-хьур Духовный центрад бинди гивхьир вахтиндид капсула.
Регионас лазимды дургъад гвалахбыр йыгыр ай ваъара ад «Южный»-хьур микрорайонад йыкьа1. Гьади иштрак гьыъыри: Россиядид Президентед Администрациедид кьухьнийды заместителе Владимир Островенкора, Дагъыстанад Кьухьние Сергей Меликова, сенатор Сулейман Керимова, Москвадид муфтие Ильдар Аляутдинова, Россиядид джавыдашды баш раввине Берл Лазара, Объединенный арабашды Эмиратмыд дипломаташе, Дагъыстанад диндид кьухьдыбише, СВО-дид иштракчийше, джигьилешды активистеше ва мадды баладбише.
Салам сувгъур гьади сахьусды гьалгыри Сергей Меликов: «Эккене символично йиъи, ми гвалахбыр руъуди Элигъанийис йыгад йыгъырма: бегедене сиене дуьнйадид мусурманаше агъмиш выъыр ай сахьусды лаъ хъуд байрам — Ураза-байрам, бегедене агъмиш ваъас Пасха байрам.
Шумудъиди веш сенбыр йиъи Дагъыстана ад балад динбыр, сындире сындид ху1рмет увуху1ре аъ-гъаъ йиъид, инсанас тербие-угут вылц1ара, да1гьви-къал джаваъара, гьаъара хайир высды гвалахбыр, бес гьабыр йиъи инсанашды сава1лид диб», — гьухьур Сергей Меликова.
Сергей Меликова эккед сагъул-варулбыр гьыъыри Дагъыстанди ад сиене динмыд кьухьдыбишис, чалышды джат1ур сувга джаваъас республикади инсанашды савалды. Балад алхышбыр гьыъыр Дагъыстандид динмыд хьуланды кьухьдыбишис: шейх Ахмад — Гьа1джис, Владыка Варлаамыс, Валерий Шимиевичис.
Луза гьаъасды центрара выси хайир инсанашды тербиедыла саваенди Дагъыстанад экономикадис ки. Гьадире мидиъ дыгыргас балад туристер, инвесторар, регион лаъ-хьуъ ваъасды. Духовный центр гьаъасды кьуляа ният йиъий Дагъыстанад сенатор Сулейман Керимовды, джуу лешур ад сиене йикисды харджибыр, гьухьур регионад кьухьние.
Сергей Меликова йик1ыы ликивир сенаторара вырыхы1д дагъыстанабишис хыл-худ: куьмег гьаъара касиб хизынмыс, едебишис, джама1хдис вылц1ара куьмег Гьы1джди дуруъус ва мадды балад гвалахбыр.
«Эккед проект — эвелды Дербент лаъ-хьуъ выъынид кьухьды плындид са кьат1 йиъи. Гьа сиъин гвалахмыд кьуле гид ихьды Сулейман Абусаидович йиъи. Гьа, гьац1ад ка ес, инсан йиъи йыхана чалышды динмыд объектмыс убур йыхы1с. Гьалысна сир диш, Сулейман Абусаидовиче меценатна шумуд иди гьасад объектбыр гьаъади иштрак гьыъыд йиъид.
Йыгара сагъул ваъас гьанийис, мысга, джат1ур хы1ва1 лешунис гюре гьасад гвалахбыр Дагъыстанад ва дагъыстанабишды улихьде», — гьухьур Сергей Меликова.
Гьаъасды Духовный центрад архитектора Иса Магомедова тааныш дыъыр ягъмишдишибыр гыргасды кьуле гвалахмыхьван.
«Дербент — сахьусды южный ва эвелды шегьер виъи ихьды валаетди, гьадид средневековая архитектура кинивиъи яц1ак ЮНЕСКО-дид Всемирный наследиеди. 2019-хьусды сыда Сулейман Абусаидович Керимовад инциативадихьван Россиядид правительствадид куьмег кине выгыр ай дуьнйадид халкьмыд конкурс гьазыр гьаъасды мастер-план шегьер лаъ-хьуъ выгыргасды. 2023-хьусды сыда валаетдид президент йыркьыр Дербентди, тааныш йишири кьуле гыргасды гвалахмыхьван. Сабыйды инвестициямыд проект — «Южный»-хьур микрорайон, гьа плындик кид, таарихдид центрад бегеде ха, 2 км. цитадель Нарын-Каладида ва 500 м. деръягьад къирхыдаа. Миди йикиси хынимешды садикбыр, мехьтебыр, поликлиника, университет, гвалахмыд центр. Ц1инды микрорайонад йыкьа1 йикиси Духовный центр», — гьухьур архитекторара.
Гьад йикиси эккед комплекс мездик ад, кьилисе ва синагога ад.
Сиене сыт1а комплексед ер — 35 га. Мездик викисды ер — 2,7 га. Мездикяхда викиси 88 мынари, а1кьурвалды гъад 6-ла 22-ды метрияды. Духовный центрад мынаримы йикиси 88 метри, гьадис гюре гьад йикиси сахьусды гьатхыд Дагъыстанди. Комплексе йикиси музейбыр, китабхана, конференц-залбыр. Бегеде викиси ц1инды автостанцие, джурад ер выъыр лузасды туристешды автобусбыр, гьада тиниъ Духовный центра йыкьама викиси дирхьасды гъа1. Миди йикиси уютный отдыхад зонабыр ва ха1рса джура площадкабыр кьухьдыбишис не хынимешис. Центрад гъарад сур лыт1а гьаъаси греческий мраморахьван ва багьад йылагмыд накьышмыхьван. Джилид кьанахьде йикиси 2000 машин лувза ваъасды паркинг.
Ху1кийметед кьухьнийды Протоколад руководителе, РФ-дид Президентед Администрациедид кьухьнийды заместителе Владимир Остроенкора эккед кьимет выри проектес: «Гъийгъа е к1еъ лахара а гьаъара ад уникальный Духовный центрад, к1алыб гыргасды соборный мездикере, православный храмара ва синагогадире. Гьа эккед проектере гъилы ледир сыт1а чалыш дикис ихьды динмыд инсанар, алимер, меценатар, предпринимателер, инсанар, мысга уху1ре ад эвелды гьадат-нубатбыр, культурабыр», — гьухьур гьание.
Дербентди вишид байрамад церемониядире ягъмиш дыъыр ай вешала балад мийманар, Россиядид юкьсур регионма ва мадды валаетма. Гьабишик кий: Мухаммад Аль-Джабер — Россияди ад ОАЭ-дид посол; Омар Аль-Дерей — ОАЭ-дид исламад ва закятад гвалахмыд Главный управлениедид седри; ИсаИхаб ва Рашид Аль-Яммахи — ОАЭ-дид посольствадид секретарь; Аль-Ханаи Анвар Салем — ОАЭ-дид исламад ва закятад гвалахмыд Главный управлениедид седриед помощник.
ОАЭ-дид мийманаше гьухьур, Дербентди кьуле гыргара ад проект йиъи, хьур, динмыд сава1лид символ.
Гьабише эккед кьимет выри ху1рмитдид арымыс Россиядид не ОАЭ-дид, вирзир Дербент, са ера са хизан ка ешемиш дуруъура ад ха1р диндид джига ка.
Россиядид Федерациедид джавыдашды общинамыд баш раввине Берл Лазара эккед кьимет выр Дагъыстанди са хизан ка ешемишды халкьмыс.
«Мида, Дербентда, сиргара а эккед послание сиене дуьнйадис, шууна ху1рмет уву1ху1р йыгарди, шууна сыные са хакьыр йыгарди ва шууна са хизан ка ешемиш дишир йыгарди», — гьухьур гьание.
Дагъыстанад муфтие, шейх Ахмад Афанди Абдулаева гьухьур, ха1р эвелды Дербентдид кьваб — шийид виъи, шууна дин гъигъе руъудид да1гьви-къал адишне, гьу1рметехьван на инсанашды гьакьалдихьван.
«Ихьды гудж ихьды сава1ле виъи. Эгер еда джишихьвна хъадацус са сыныйыхда, е тахсиркарар дикис ихьды бышва1лид бадана», — гьухьур Ахмад Афанди Абдулаева.
Россиядид мусурманашды Духовный управлениедид Седрие, шейх Равиль Гайнутдине ки джуду суруула ки алхышмыд ч1елбыр сигыр ай дагъыстанабишис. Гьабыр кьыле гьыъыр Москвадид муфтие Ильдар Аляутдинова.
Гене Ильдар Аляутдинова гьухьур, ха1р улджумад кубахда москвадид мездикма йик1ыы гыргара Сулейман Керимов, сиенебишис йыхвалды, куьмег гьаъас йыгад инсан ка.
«Кавказский Иерусалим» — гьа ихьды дилег йиъи гьаъара ад ихьды хъуъ хъубишис», — гьухьур Махачкалдид ва Дербентдид архиепископ Варлаама.
Масштабный гвалахад иштракчийшде Сулейман Керимова мисе гьухьур:
«Сахьусды кьул за алхышбыр гьаъара Элигъанийыхда зада гьаъас выр а, хьур, хайирдид гвалахбыр. Йыгара сагъул ваъас ихьды Президентес гьание выгыргара ад гвалахас гюре. Гьанийхьван е ари хана са дишир а, гаджадкьы1р джурад динмыхда, нациемыхда — е сиене са диъи.
За сагъул ваъара сиене Дербентди абишис, зы ки гьабишды са кыли йиъи. Ва сагъул сиене Дагъыстанад инсанашис. Зас тербие выд йиъи шуба1шды ка ху1рмет увуху1с сиене нациемыд на религиямыд».
Сенаторара эккед сагъулбыр гьыъыри ОАЭ-дид Президентес шейх Мухаммед бен Заидес, иштрак гьаъас, хьур, ч1ел выд проекте.
«Е балад вахтинди проект халкьара ай мечта ка. Эхир люздири мездикяа Абу-Дабиди ад калды. Гьасад мездик Дербентди ки сивхьисиме хьур ихтияр ва1гъы1йне ОАЭ-дид Президентада, гьание выд ихтиярала гъайир, джуки иштрак гьаъас хьур проект кьуле гыргади. Гьанийды джывабала хъуъ ес мааки йыгара йишир ми гвалахбыр кьуле гыргас», — гьухьур Сулейман Керимова.
Сергей Меликова на Сулейман Керимова гивхьид капсула ачых ваъасды виъи 2125-хьусды сыда. Капсулади мийманаше ки ихьир ай джва1р кихьид кагъатбыр, гьабишик кине хынимеше ки — Раисат Акиповара, Кремлиди Путинехьван ха1сил ришид, ва Алексей Лобова — хыдылара Отец Николайды, 40 сыда ерлид кьилиседи йишид.
Б. МЫХАIДЫ
