(Начало в 25 номере)

ВАТАН

Куьгьнед Йирекды виъи,
Изды юрт, изды ватан.
Элдис герекды виъи,
Изды юрт, изды ватан!

За ваъара гьа1шыкьвалды,
Раджабыыла хъуъ мабад.
Устадар ки бала ад,
Изды юрт, изды ватан!Гьай быт1раад сыв Гьылгьы1йды,
Виъи дженнетдис гиды.
Юсифис гирамигды,
Изды юрт, изды ватан!

ДУРНУЙМАР

Bale ки мубараг виший,
Хьадиды ваз, дурныймар.
Изды йик1ис хуш виъи,
Выхьды аваз, дурныймар!

Лийчихьвна къатар-къатар,
Шадва1лихда диш кьадар.
Аман, ма1гьу1й бедназар,
Быт1рад гьа1зиз, дурныймар!

Дамах, гуьгьул хуш виший,
Зы ки ва1с юлдаш йиший.
Ватандид пешкеш виший,
Юсифды саз, дурныймар!

ПАШМАЛ ГЬЫКЫСДЫЙ

Дидыхда хъачайсуды дух,
Са йыгъа пашмал гьыкысдый.
Келлидий угъ гъургьасди pylx,
Са йыгъа пашмал гьыкысдый!

За1гьмыдийаа гьеч пашмал ма1гъв,
Лап деринды хьиде куьма1гъ.
Намердади гьы1йа гъа1ма1гьв,
Са йыгъа пашмал гьыкысдый!

Девлитдиди джыбра майах,
Са йыгъа гьагвад, гъукасди чарх.
Юрт- ватан йыкьа1хда ламабах,
Са йыгъа пашмал гьыкысдый!

Выш йиркьыдде йугъды дуруй,
Гьыхын гьаъ, лайе нец1урый.
Гьа1кь- а1далат таптагъ маъ гъуй,
Са йыгъа пашмал гьыкысдый!

Гьыджранад яраа к1ий гъана,
Шукур ваарув задди гена.
Эй Юсиф, гьеч малг узданна,
Са йыгьа пашмал гьыкысдый!

1.узданна — уулахьуъна, фикир джывыъыр.

САКИТ КУРБАНОВ

Илсанашды несил вахт вуруъудире дегиш вуруъура. Гьа1шыкь Раджабыыла хъуъ балад мадды шаирер не гьа1шыкьар ки Мыха1 дишир а. Гьабишиклаа сабыйды йиъи гьа1шыкь Сакит.
Шаир не гьа1шыкь Сакит 1946 сыда Хинед му1къа1 колхозчи Ма1гьмыдды хизынди гьухуд йиъи. Эгер баласды гьа1шыкьашда йик1ис йыгад ка кьыле ваъас джишинакун, гьа1шыкь Саките Азербайджандид лайихли искусствадид деятель устад гьа1шыкь Шемшире, гьа1шыкьва1лис хьибды сыда xalp гьыъыри.
Сакитды литературадид лакьаб «куьчери» (мадды джигиди эгъа1ч1уд) йиъи, гьис хьуйне хизындире, выдж каъна марана, Шеки шегьерди бине сивири. Миди хынхыра мехьтеб ки лабт1ури, гьа1шыкьва1лис ки xalp йишири.
1970-1971 сыдырма Саките Магьа1чкъалыдид мук1мыд на на1гьнимыд ансамбльди гвалах выъыри. Ми сыдырма йишид сийене республикадид не гьу1киметед фестивальмыд лауреат йишири.
1980 сыда гьа1шыкь хъу1гьу1ре ма Шекиди, Джумад дурухда хъуд гьа1шыкьашды группадид руководитель ва1ле гвалах ваъара. 1984 сыда ми группа Баку шегьерди вуруъура фестивалед лауреат. Ми сыда гьа1шыкьара Азербайджандид «Институт искусств» лаабт1а ваъара.
Гьа1шыкь Сакит кьуьнды республикадид гьа1шыкь йиъи: Хинед му1къу1д не Шеки шегьердид. Гьа1шыкьар, гьа1р са эдеми ка, са сынийик кидикар диш. Гьа1р са гьа1шыкь йиъи са гьалык не киджикад, джуды хат1, джуды хьесым на хасийет ад эдеми. Гьадид сура бала йыхана ми кар йес гьабгура гьа1шыкь Сакитды творчествадикла.
Саките шиъирбыр кирхьере джус каъла хъуъ гьагуд, бала гирамигды банымыкла, сывымыкла, илсындид бахтыкла на хьыдынийды гуьрчеква1ликла, джус йик1 гьад ватандикла на джус хъыдгад ниниклаа, дидиклаа, джуды мукъу1бишиклаа, гьабишды яшайишеклаа, гьабишды шадва1ликлаа на пашмалва1ликлаа.
Гьанийе джуды философийед хиялбыр, фикирбыр гьаъара банымыклаа, сывымыклаа, миримиклаа на нац1урмыклаа.
Муьгьу1ббет, Сакитды шиъирма, ха1л ка темиз виъи, даръйагь ка дерин виъи. Амма муьгьу1ббетдид шиъирмык ки гьа1шыкьад сахьусды ер хывыркьара банымыра, сывымыра, майданмыра, дамырмыра ва мад.
Гьа1шыкь, гьала выдж джигьил йиънакун ки, джуды шиъирма гьанийе джигьилешис вылц1ара бала йыхды угут, ихтилат гьаъара джус гьагудикла, дуьнйадикла, йыхдис не писдис вылц1ара кьимет. «Изды рышес» рухъуд шиъирди рышехьван суьгьбет гьаъад формадыхьван джуды гьу1мирдикла, яшайишеклады хиялбыр гьашыкьара джигьилешы лийкьа гьаъара.
«Дуьнагь и» рухьуд шиирдик мисед ч1елбыр кини йиъи:
Дуьнйадыла выш тух йишир йыхьыд и? — хулкара шаир-гьашыкьара. Ми ч1илмыра йыхана гьу1мирды фикир выъыр йыгад гьац1ара гьаъара. Хьели Саките рухьура: «Хыл кьа1рене сыра ийид гьац1ара дуьнагь и»; «паччагь тахтидийла сагьид дуьнагь и»; «Баланала йалав лайид дуьнагь и». Ми джаргыма ес гьа1шыкьара гьац1ара гьаъара ки, ми дуьнйадыхда дуьзды гьакь, гьа1саб адиш валды. Гьанийс гьухьус йигара, илсан дуьнйадыыла йыхьыдыла хъуъ адгасды тек са гьанийды дур и, са шешун сыра хана руъурдиш. Гьадыла, рухьура Саките, ми дуьнйады гьыъыр йигара йыхды гвалахбыр, маддибишис выъыр йигара йыхвалды.
Гьа1шыкьад «Ва вы гуьзет гьаъ» рухьуд несигьа1тдид шиъир ма ки зурба, гуджли йиъи. Гьа1шыкьас гьухьус йыгара, маннийыы умуд мываъ, ва вы писды гвалахмыла хырыда ка хакь, мидихьван сыт1ана.
«Гьу1рмет марифатафан къазамиш ваъ» рухьуд шиъирдид асыл джуды дурула вац1ара вуруъура.
Баласды шиъирма шаирере джуды илсанар навкь, джил увуху1н, дуствалды йик1ила убха джывыъын асыл ана кихьир а. Гьасад шиъирбыр йиъи «Хинанад — Бычамыд», «Мыха1д рыш», «Гъэдэгъэнас», «Минийе?», «Диш» ва мад.
«Мадама?» рухьуд шиъирди ес гьагвара, шууна гьашыкьад йик1 ешере ади мукъу1бишихда, а1гъа1ч1ур Бабайуртди гьадхы1р, хувгъур ад мукъу1хда.
Гьа1шыкьад муьгьу1ббетдид шиъирма ес гьагвара хиялдид темизвалды, йик1ид къаныхбыр, йик1 гьад гуьзелед фикир-хийалбыр. Гьа1шыкьад муьгьу1ббет гьадыхъун ки дерин виъи, гьа1шыкьас гичере, джуды йик1ид кьуле эдеми — илсан иджирхьус, гьадыла ихтилат гьаъара тек са Йинчис.
Гьа1шыкьад дур «Сакит» — гийхьид, хъабцуд, а1гьтийетды рухьуд ч1ел виъи. Йиъне ки са-сад шиъирма гьанийды гьаасад хасийет гьагвара. Амма джуды илсанашис, джуды накьудис, чирис хата йикисды вишихьна, гьа1шыкьакла тарлан, аслан вуруъура. Джуды йик1, джуды джан гьабишды рыхъа1 выс гьа1зыр руъура: миди гьа1шыкьад сакитвалды лаварт1ура. Гьаасад йиъи гьа1шыкь Сакит!
Гьа1шыкь Сакитды шиъирбыр балад жанрма кихьир а. Гьанийыхда а гошмабыр, гоьзеллемебыр, дейишмебыр, мухаммасбыр, мухаддасбыр ва мадды сийене поэтический жанрбыр.
Гьа1шыкь Сакитды дур са Дагьыстанди ваъ, сийене Азербайджанди ки гьац1ара. Гьадыла савайинди, гьанийикла Турцийеди ад «Азербайджан дийаридан нотлар» рухьуд китаба журналист, адвокат И. Бозйеле ки кихьир а. Гьанийе гьагва гьаъара ихьды гьашыкь кьу1нды халкьдид гьа1шыкьна — Дагьыстандид не Азербайджандид.
1970 сыда гьа1шыкьад шиъирмыс рецензийа вылц1ара Бакуди игъибхьуд «Азербайджан генджлери» газете Б. Вагабзадере. Сакитикла кирхьере М. Аслана, М. Исмаиле, азербайджандид гьа1лимеше, ва мад. Дагьыстанди гьашыкьакла кихьир ай «Лезги газете», «Дагъыстанская правдади», гьыъыр ай са шума иди гьанийды передачабыр радиода на телевиденийеда.
Гьа1шыкь Саките 1989 сыдыла хъуъ Азербайджандид Археологийедид не фольклорад группади старший научный сотрудник ва1ле гвалах ваъара ай. Амма Дагьыстандид фестивальбыр, концертбыр сиргардиш, Магьа1чкъалыди гьеммише руъура. Гьа1р гьы1нне гьашыкь ес гьабгурай районма, му1къма. Гьанийе джуды на1гьнибыр ки гьаъара, джус ки халкьдид на1гьнибыр, ц1инды авазбыр кирхьере.

ГЬУIРМЕТ, МАЪРИФАТАФАН
КЪАЗАМИШ ВАКЬ

Ла1гьуьнешде иле дуьнагь,
А1кьы1лдифан, камалдифан.
Илсанвалис хайанат макь,
Сик1валифан, а1малдихьван.

Фикир вакь, вышна нешде ву,
Маа гьаввады и, дишде ву.
Т1ама1рх, илсан инешде ву,
Доьвлуьтдихьван, не малдифан.

Гьурмитдийла гъайри г1ыниш,
Йидинихда ихтибар диш.
Хатиррана йашамиш йиш,
Гъу элдифан, магьалдифан.

ДУЬНАГЬ И

Дуьнуьгьдийла выш тух иши гьыхьыд и,
Гьил гъахана джуъ гъил гъагьдид дуьнагь и.
Дуьнагь илес йыгъа шуьмуьр Исгантар,
Хыл кьа1рана сыра ийид дуьнагь и.

Са г1ынчире выды гьу1мир — вац1ы гьакь,
Гьумирдыхьван, гъирйатдихьван, укьле вакь.
Хьибды а1зырды сыдыды, фикир вакь,
Паччагь тахтидийла сагьид дуьнагь и.

Сакит сынас йыха, сынас пис акьыр,
Выта ахар, ц1инид джанбы йиса акьыр.
Кьа1се ыкыс чигады шумур кьа1се акьыр,
Баланала йалав лайид дуьнагь и.

ЙИШИРИ

Муьгьу1ббетар, ай хвашды рыш,
Буьтуьн дуьнагь шад ишир и.
Гъавакла кьат ишид йыгъала,
Са йик1ила кьва1д йишир и.

Са йик1 адгыр вуду йанда,
Са гъургъар Азербайджанда.
Йыгь — йыгъала джагьил джанда,
Къайгъубыр абад йишир и.

Дерд са дишихъун, выкыс рагьа1т,
Вудж ки артмиш овкьур кьва1д къат.
Куьчери Сакитыд къанат,
Ми муьгьнуьмыр кьат1 йишир и.

ЛАЖБАРАБА

Гьвавкьу1неки арыдыгыр,
Терг мулу1х, гукь, лажбараба.
Гьамы йыгар илсанашис,
Тамадид йукь, лажбараба,

Вахт вишири дуьнъйагь га1шды,
Йыгъбыр са сынала угърашды.
Гъана гъилы лажбарашды,
Шатал на чукь, лажбараба.

Фана йибкьыр к1ухьуда хьад,
Симмыс гьац1ыр гьу1мирдид дад.
Джегьдакьас мид ры1къмы мад,
Лихъмеркьыхь укь, лажбараба.

Гъудж выр душманас чемре, гьис,
Ч1ит1т1ы буйеды, кьухьды кардис.
Ма1гьат1ал ма1вгьуй шумса йис,
Миллет, махлукь, лажбараба.

Йидж джурухьуд рагъынаахда пийанды,
Джуду акьы1л джуда фана йиркьыйне.
Илсан ки и, не шу хъац1ар, не къугьум,
Ухьне кьва1д веш грам ана йиркьыйне.

Лакь, худул спиртере гьакьыды кьу1ру1кь,
Кагьархар хъу1шигыр игьитхьур т1уру1кь.
Лик1уды ц1ыкла викис ви ры1хъ,
Видж гьурхьас и, йалав гьана йиркьыыде.

Рыкъа1 угъу1вгъу1не гыгь ветеды гар,
Викьис ви са йыгъа са мерды мезерар.
Бедасылар гуьзет джакьад намус, ар,
Ухьун овц1ур йакафана йиркьыне.

Фатима ИБРАГИМОВА